Górnictwo, pomimo swojej ogromnej roli w gospodarce, często powoduje szereg niekorzystnych skutków dla osób i mienia znajdujących się w pobliżu wydobycia. Możemy mówić tu o tzw. szkodach górniczych. Dochodzenie odszkodowań za takie szkody może być procesem skomplikowanym, dlatego warto znać przepisy, które regulują ten obszar.
1. Co to są szkody górnicze?
Według definicji zawartej w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2020.0.797 t.j.), szkoda górnicza to "szkoda w środowisku naturalnym lub szkoda majątkowa powstała w wyniku prowadzenia działalności górniczej". Przede wszystkim chodzi tu o uszkodzenia budynków i innych obiektów, utratę gruntów, a także negatywne wpływy na środowisko naturalne.
2. Kto jest odpowiedzialny za szkody górnicze?
Zgodnie z art. 146 ust. 1 ustawy Prawo geologiczne i górnicze, za szkody górnicze odpowiada przedsiębiorca prowadzący działalność górniczą. Jest to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, która posiada zdolność prawną i na której rzecz prowadzona jest działalność górnicza.
3. Jak dochodzić odszkodowania za szkody górnicze?
Najważniejszym krokiem w dochodzeniu odszkodowania jest zgłoszenie szkody. Powinno ono nastąpić niezwłocznie po wystąpieniu szkody, a w każdym razie nie później niż w ciągu 5 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie. (art. 149 prawa geologicznego i górniczego). Zgłoszenie szkody powinno zawierać opis zdarzenia, wskazanie osoby odpowiedzialnej za szkodę oraz oszacowanie jej wysokości. Następnie przedsiębiorca górniczy ma obowiązek zbadania zgłoszenia i podjęcia decyzji o wypłacie odszkodowania lub odmowie wypłaty odszkodowania. W przypadku braku porozumienia między poszkodowanym a przedsiębiorcą górniczym co do wysokości odszkodowania lub w przypadku odmowy wypłaty odszkodowania, poszkodowany może zwrócić się do sądu.
4. Postępowanie ugodowe - jako warunek dopuszczalności drogi sądowej
Nie można zapominać, że warunkiem aby pozwać podmiot odpowiedzialny za uszkodzenie naszej nieruchomości jest wcześniejsze zakończenie postępowania ugodowego. Ustawodawca w art. 151 ustawy prawo geologiczne i górnicze, nakłada obowiązek zakończenia postępowania ugodowego aby otworzyć poszkodowanemu drogę do Sądu. Jest to etap kluczowy, który wymaga odpowiedniego zgłoszenia i niejednokrotnie przekonania kopalni (podmiotu prowadzącego eksploatację na obszarze górniczym), o konieczności wypłaty odszkodowania. Pełnomocnik powinien na tym etapie ustalić czy nieruchomość położona jest na terenie górniczym (na którym występują oddziaływania górnicze), zgłosić wniosek o sporządzenie przez kopalnię operatu w którym oszacowane zostaną szkody oraz pilnować aby wysokość odszkodowania nie została zaniżona przez kopalnię. W jaki sposób kopalnia może zaniżać odszkodowanie ? Upierając się np. przy likwidacji punktowej uszkodzeń w budynku zamiast wypłacić pełne odszkodowanie, czy uśredniając wartość odchyleń naroża budynku (przy przekroczeniu wychyłu w chociażby jednym narożu budynku o 20‰ zaleca się całkowitą rozbiórkę obiektu i wypłatę odszkodowania - wg Instrukcji Głównego Instytutu Górnictwa).
Podobnie np. Sąd Apelacyjny w Katowicach w sprawie I ACa 272/14 - Wyrok z 26 czerwca 2014r.: "w judykaturze utrwalony jest już pogląd, że w przypadku przechylenia budynku, dochodzenie jego prostowania bądź zapłaty odszkodowania w przypadku niecelowości tego rodzaju naprawy uważane jest za przedwczesne dopóty dopóki poszkodowany może korzystać z niego zgodnie z przeznaczeniem (pochylenie jest nieznaczne i nie jest uciążliwe). W zależności od stopnia odchylenia budynku od pionu, wielkość szkody może być bowiem zaliczona do kategorii nieznacznych, średnich albo dużych. Datę wymagalności roszczenia wyznacza zatem przechył, który jest niedopuszczalny (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 28 września 2012 r., V Ca 376/12). Za taki przechył uważa się przechył rzędu ok. 20‰.)"
Należy pamiętać że skierowanie pozwu bezpośrednio do Sądu, bez skorzystania z obowiązkowego postępowania ugodowego spowoduje zwrot pozwu przez Sąd (art. 199 § 1 k.p.c.)
Podsumowanie
Dochodzenie odszkodowania za szkody górnicze jest skomplikowanym procesem, który wymaga dobrej znajomości przepisów prawa. Jednak z podstawową wiedzą na ten temat i odpowiednim wsparciem prawniczym, możliwe jest uzyskanie satysfakcjonującego odszkodowania. Ważne jest jednak, aby pamiętać, że każda sprawa jest inna i wymaga indywidualnej analizy. Jeżeli uważasz, że padłeś ofiarą szkód górniczych, skonsultuj się z doświadczonym adwokatem, który pomoże Ci zrozumieć Twoje prawa i najlepszą drogę do ich wyegzekwowania.